Πώς θα αντιμετωπίσεις τη μελαγχολία των γιορτών

Δώρα, πολύχρωμα φώτα και αστραφτερές γιρλάντες, φαντασμαγορικά ρεβεγιόν, ιδανικές σχέσεις, οικογενειακά τραπέζια… Αυτά κι άλλα τόσα συνθέτουν το σκηνικό των εορτών. Αλλά γιατί δεν είναι όλοι χαρούμενοι;

Η μελαγχολία που καταλαμβάνει τον 1 στους 6 ανθρώπους κατά τη διάρκεια των διακοπών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ονομάζεται μελαγχολία των εορτών ή αλλιώς Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή. Στις περισσότερες περιπτώσεις, σύμφωνα με τους ειδικούς, η κατάσταση αυτή είναι περαστική, ωστόσο αν διαρκέσει περισσότερο μπορεί να εξελιχθεί σε Καταθλιπτική Διαταραχή.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή:

Ποιοι είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στη μελαγχολία των Χριστουγέννων;

Ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στη μελαγχολία τις ημέρες των εορτών είναι αυτή η αντίθεση, το χάσμα που βιώνει κάποιος μεταξύ της ατμόσφαιρας που μας «επιβάλλεται» κοινωνικά και μέσα από τα ΜΜΕ - στην οποία όλοι πρέπει να είμαστε χαρούμενοι και αγαπημένοι, με πολύ κόσμο, να ξεφαντώνουμε, να αγοράζουμε δώρα, να διασκεδάζουμε στα οικογενειακά τραπέζια - και στην πραγματική μας κατάσταση, η οποία μπορεί να είναι πολύ διαφορετική. Έχουμε την πεποίθηση ότι όλοι περνούν καλά, είναι χαρούμενοι, αγαπιούνται και διασκεδάζουν, άρα αφού εμείς δε νιώθουμε αντίστοιχα συναισθήματα, ίσως να μην αξίζουμε, ίσως έχουμε κάποιο έλλειμμα. Αντίστοιχα μπορεί να αισθανόμαστε και λόγω οικονομικών δυσκολιών που ενδεχομένως να έχουμε, ενώ το γενικότερο κλίμα των εορτών υπαγορεύει την υπερκατανάλωση.

Άλλος παράγοντας, που μπορεί να πυροδοτεί αρνητικά συναισθήματα, είναι οι οικογενειακές συγκρούσεις. Στην καθημερινότητά μας έχουμε μάθει να κινούμαστε σε μια έντονη ρουτίνα, η οποία μπορεί μεν να μας κουράζει, αλλά μας κρατάει σε μια εγρήγορση και δεν σκεφτόμαστε πιθανά προβλήματα στη σχέση με τον/την σύντροφο ή και την οικογένειά μας, με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι τις μέρες αυτές, που κινούμαστε σε πιο χαλαρούς ρυθμούς. Συχνή είναι και η δυσφορία που μπορεί να προκαλούν τα μεγάλα χριστουγεννιάτικα οικογενειακά τραπέζια, όταν έχουν έναν χαρακτήρα καταναγκαστικό, όταν δηλαδή «πρέπει» κανείς να συμμετέχει σε αυτά («Γιορτές είναι! Δεν θα φάμε όλοι μαζί;»), που σε συνδυασμό με ανεπίλυτα ζητήματα στις σχέσεις των μελών της οικογένειας μπορεί να αναζωπυρώσουν εντάσεις.

Οι αναμνήσεις που είχαμε ως παιδιά από τις ημέρες των Χριστουγέννων, διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στο πώς βιώνουμε αυτές τις μέρες στο παρόν. Αν οι γιορτές ήταν φορτισμένες αρνητικά (π.χ. λόγω τραυματικών γεγονότων, απώλειας γονέα, κακοποίησης κλπ), πιθανόν να τις αναβιώνουμε κάπως έτσι. Από την άλλη πλευρά, κατά την πορεία της ζωής μας, βιώνουμε ολοένα και περισσότερες απώλειες: ο θάνατος αγαπημένων ανθρώπων με τους οποίους θυμόμαστε γιορτές που περνούσαμε μαζί, ένας χωρισμός (ειδικά όταν είναι πρόσφατος), η συνειδητοποίηση του χρόνου που περνάει και η αίσθηση της απώλειας που προκύπτει από τις μεταβάσεις στον κύκλο της ζωής μας, πυροδοτούν συναισθήματα θλίψης.

Ένας ακόμη παράγοντας που συνδέεται με τη μελαγχολία των εορτών είναι η κακή διάθεση που παρατηρείται την περίοδο του χειμώνα, όπου εκτιθέμεθα λιγότερο στο ηλιακό φως, λόγω καιρικών συνθηκών, ενώ ταυτόχρονα οι νύχτες (σκοτάδι) έχουν μεγαλύτερη διάρκεια .

Τέλος, ιδιαίτερα επιρρεπείς στη θλίψη των γιορτών είναι και άνθρωποι ηλικιωμένοι, ασθενείς και φροντιστές ασθενών, άνεργοι, καθώς και άνθρωποι που ζουν μόνοι.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε αυτή τη θλίψη;

Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά συναισθήματα, οι ειδικοί συνιστούν καταρχήν, ανεξαρτήτως της διάθεσής μας, καλό είναι τις ημέρες αυτές να προσπαθήσει ο καθένας όσο μπορεί να έρθει πιο κοντά με τους αγαπημένους του ανθρώπους και να επιχειρήσει να επικοινωνήσει ουσιαστικά μαζί τους.

Ένα άλλο «τρικ» είναι να τίθενται αυτές τις ημέρες εφικτοί και μικροί στόχοι. Τέτοιες μέρες το λάθος που κάνουμε πολλοί είναι να κάνουμε μεγαλεπήβολα σχέδια που κατά βάθος ξέρουμε ότι είναι πολύ δύσκολο έως ανέφικτο να πραγματοποιηθούν. Καλό θα ήταν να αναλαμβάνουμε τόσες ευθύνες που να μην χρειάζεται να πιεζόμαστε για να τις πραγματοποιήσουμε.

Σημαντικό επίσης είναι να θέσουμε προτεραιότητες. Ας κάνουμε μια καταγραφή όσων θέλουμε να πραγματοποιήσουμε και να αφιερώσουμε τον ανάλογο χρόνο και την ενέργεια που αντιστοιχεί στην κάθε δραστηριότητα και να μην κοπιάζουμε αδίκως να τα κάνουμε όλα τέλεια.

Ας ζήσουμε την κάθε στιγμή. Μην περιμένεις να συμβεί κάτι κοσμοϊστορικό για να νιώσεις ευτυχισμένος, απλά ζήσε τη στιγμή και σκέψου πως θα έρθουν κι άλλες όμορφες στιγμές στο άμεσο κι απώτερο μέλλον.

Πολύ σημαντικό επίσης τέτοιες μέρες είναι να βρούμε χρόνο για μας, να αφιερώσουμε χρόνο στον εαυτό μας. Να κάνουμε απλά καθημερινά πράγματα, χωρίς να μπούμε μέσα στη φρενίτιδα των ρυθμών που επιβάλλουν οι γιορτές.

Τέλος, είναι πρωτεύουσας σημασίας να βγάλουμε από το μυαλό μας τα οικονομικά άγχη. Για αυτό καλό είναι να κάνουμε έναν οικονομικό προγραμματισμό. Αυτό θα μας εμποδίσει να υποπέσουμε σε υπερβολές και σπατάλες, οι οποίες μπορεί να σας δημιουργήσουν άγχος. Άλλωστε, σα δώρα η κίνηση μετράει.

Τι γίνεται όταν η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή μετατραπεί σε Καταθλιπτική Διαταραχή;

Ένα καταθλιπτικό επεισόδιο τις ημέρες των εορτών είναι αρκετά συνηθισμένο όταν κρατήσει μία ή δύο ημέρες και το ξεπεράσουμε μετά από λίγο. Εάν εγκατασταθεί, όμως, ως πρόβλημα και εξελιχθεί σε Καταθλιπτική Διαταραχή μπορεί να διαρκέσει πάνω από έξι μήνες, προειδοποιούν οι ειδικοί.

Η μελαγχολία των εορτών δεν είναι απίθανο να εξελιχθεί σε κάτι πιο σοβαρό κι αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως σε ανθρώπους που έχουν υπόβαθρο ψυχικών νόσων ή πρόβλημα διαταραχής προσωπικότητας. Η εποχική, όπως και η μείζων κατάθλιψη ξεκινούν σχεδόν πάντα με ένα καταθλιπτικό επεισόδιο -συνήθως ξαφνικό- και μοιάζουν στα συμπτώματα τους. Η διάρκεια, όμως, είναι αυτή που καθορίζει το είδος και τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Η εποχική διαρκεί μόνο κατά τη διάρκεια των διακοπών και όσο βρισκόμαστε έξω από το πλαίσιο της καθημερινής ρουτίνας και των υποχρεώσεών μας. Εκτός από βάρος, οι υποχρεώσεις και η εργασία μας είναι για εμάς μια άμυνα ενάντια στην απώλεια, αφού μας κρατά μέσα σε ένα κανονιστικό και σωτήριο πλαίσιο συναισθημάτων.Ένα επεισόδιο κατάθλιψης, όμως, μπορεί να διαρκέσει και τότε θα μας φέρει μπροστά σε συναισθήματα πιο βαθιά, όπως, π.χ. ότι είμαστε ανάξιοι να πάρουμε χαρά, να νοιώσουμε όμορφα ή να εισπράξουμε αναγνώριση. Αυτά τα συμπτώματα της «ανηδονίας», όπου αρνούμαστε να προσφέρουμε και να λάβουμε ικανοποίηση, ίσως μας εισάγουν σταδιακά σε μία κατάσταση, η οποία μπορεί να περιγραφεί ως «λήθαργος διαρκείας», δηλαδή κατάθλιψη.

Τα συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης, εάν συνεχιστούν και μετά τη λήξη της εορταστικής περιόδου και εμφανιστούν ακόμα και αυτοκτονικές σκέψεις, τότε θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά την περίπτωση να αναζητήσουμε εγκαίρως τη βοήθεια κάποιου ειδικού.