1η Δεκεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS

Η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS το 1988, με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) και στη συνέχεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Το AIDS είναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία. Από το 1981 που παρατηρήθηκε κλινικά στις ΗΠΑ έως και το 2017, πάνω από 35 εκατ. άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 2018 ζούσαν με τον HIV περίπου 37,9 εκατομμύρια άτομα. Το 2018 διαγνώσθηκαν 1,7 εκατομμύρια νέες μολύνσεις, αριθμός που απέχει σημαντικά από τους στόχους που έχουν τεθεί για τον έλεγχο της πανδημίας του AIDS μέχρι το 2030, ενώ εκτιμάται ότι 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τον ιό στην Ευρώπη, με έναν στους έξι από αυτούς να μην γνωρίζει ότι έχει μολυνθεί.

Εντούτοις, η μεγάλη αύξηση της πρόσβασης των ατόμων στην αντιρετροϊκή θεραπεία κατά τα τελευταία έτη είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των θανάτων παγκοσμίως και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Ο στόχος της UNAIDS έως το 2020 είναι το 90% των ανθρώπων που ζουν με HIV να έχουν διαγνωστεί, το 90% των διαγνωσμένων να λαμβάνει θεραπεία και το 90% των ανθρώπων σε θεραπεία να έχουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο.

Τα στοιχεία για την Ελλάδα

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2018, από το 1981 έχουν καταγραφεί 17.000 περιστατικά, ενώ σε ετήσια βάση αυτά υπολογίζονται από 500 έως 600. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών είναι άντρες.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του πρώην ΚΕΕΛΠΝΟ για το 2018 για το προφίλ όσων μολύνονται από το HIV στη χώρα μας, η ηλικιακή ομάδα κατά τη οποία γίνονται οι περισσότερες διαγνώσεις του ιού HIV, είναι αυτή των 30-39 ετών, ενώ από το 2015 παρατηρείται αυξητική τάση στο ποσοστό των νέων διαγνώσεων σε άτομα ηλικίας 50 - 64 ετών, όπως προκύπτει από την ανάλυση των νέων διαγνώσεων των τελευταίων 9 ετών (1999-2018).

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, οι νέες διαγνώσεις, κατά τα έτη 2016 - 2018, είναι σε σταθερά επίπεδα (≈5 ανά 100.000 πληθυσμού), ενώ σύμφωνα με το σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης, από την εμφάνιση της HIV λοίμωξης στη χώρα μας, μέχρι και την 31η Οκτωβρίου του 2018, έχουν καταγραφεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ 17.241 περιστατικά HIV λοίμωξης (82,83% άνδρες). Από το σύνολο των ατόμων αυτών, 4.199 έχουν εμφανίσει AIDS και 10.177 βρίσκονται υπό αντιρετροϊκή θεραπεία. Ο συνολικός αριθμός των θανάτων ανέρχεται στους 2.846.

Μείωση των κρουσμάτων το 2019

Την ίδια ώρα, φέτος παρατηρείται στη χώρα μας μείωση στις νέες διαγνώσεις, μετά από μια σταθεροποιητική τάση την τελευταία τριετία. Ανησυχητικές όμως παράμετροι είναι η αύξηση σε ετεροφυλόφιλους και τα υψηλά ποσοστά, πάνω από 50%, καθυστερημένης διάγνωσης της HIV λοίμωξης.

Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, τους πρώτους δέκα μήνες του 2019 διαγνώστηκαν και δηλώθηκαν στον ΕΟΔΥ 473 περιστατικά HIV λοίμωξης (4,4 ανά 100.000 πληθυσμού), εκ των οποίων τα 364 (76,96%) αφορούσαν σε άνδρες, τα 106 (22,41%) σε γυναίκες και 3 (0,63%) σε διεμφυλικά άτομα. Οι νέες διαγνώσεις HIV ανά 100.000 πληθυσμού για το πρώτο δεκάμηνο του 2019, βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα συγκριτικά με εκείνες που δηλώθηκαν τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα των εννέα προηγούμενων ετών.

«Η μείωση είναι ακόμα μεγαλύτερη (266 σε σχέση με 378-749 νέες διαγνώσεις την τελευταία δεκαετία), αν λάβουμε υπόψη μόνο τα άτομα ελληνικής προέλευσης», ανέφεραν, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ), με αφορμή το 31ο Πανελλήνιο Συνέδριο AIDS και την 1η Δεκεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS.

Κυρίαρχος τρόπος μετάδοσης παραμένει η σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη μεταξύ ανδρών (41,9%), ενώ ακολουθεί η ετεροφυλοφιλική σεξουαλική επαφή (28,6%) και η χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών (8,3%).

«Αν και ο αριθμός των νέων διαγνώσεων στους χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών έχει μειωθεί σημαντικά, συγκριτικά με την περίοδο της επιδημίας του 2011-2013, ωστόσο δεν έχει προσεγγίσει τα προ της επιδημίας επίπεδα. Το ποσοστό των νέων διαγνώσεων ατόμων αλλοδαπής εθνικότητας τείνει να αυξάνεται σταθερά μετά το 2015, φθάνοντας το 2019 το 43%, με άτομα κυρίως από χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και της Κεντρικής Ευρώπης», ανέφεραν οι εκπρόσωποι της ΕΕΜΑΑ.

Η αντιμετώπιση

Στην Ελλάδα, βάσει των ευρωπαϊκών και διεθνών κατευθυντηρίων οδηγιών, χορηγείται αντιρετροϊκή θεραπεία σε όλα τα άτομα με HIV λοίμωξη το ταχύτερο δυνατόν μετά τη διάγνωση. Η έγκαιρη χορήγησή της συνδέεται, σε ατομικό επίπεδο, με τη μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας της νόσου και, σε επίπεδο δημόσιας υγείας, με την ελάττωση της μεταδοτικότητας και την συνακόλουθη αναχαίτιση της επιδημίας.

«Ευελπιστούμε η εκπληκτική πρόοδος που έχει επιτευχθεί αυτά τα 30 χρόνια να συνεχιστεί και να οδηγήσει σύντομα, με τη βοήθεια καινοτόμων θεραπειών, στην εκρίζωση της νόσου και την εξάλειψη του στίγματος που ακόμα και σήμερα βιώνουν τα άτομα που ζουν με τον HIV», δήλωσαν οι επιστήμονες.

Η επιστήμη έχει προχωρήσει, αλλά η κοινωνία «όχι»

Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της «Θετικής Φωνής» από τον Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδος Ραφαήλ Μπιλίδα και τις δηλώσεις του στην ιστοσελίδα «Ratpack», «ο HIV είναι η πιο στιγματισμένη νόσος στην ιστορία της ανθρωπότητας». Ο κ. Μπίλίδας τονίζει ότι «ο μόνος τρόπος να πάψουμε να είμαστε στιγματιστικοί απέναντι στον HIV και τα άτομα που ζουν με αυτό, είναι να ξεκαθαρίσουμε τα επιστημονικά δεδομένα που αφορούν σε αυτόν και να ενημερωθούμε. Κάποτε ήταν καταληκτική νόσος, όμως αυτό από το 1996 που ανακαλύφθηκε το τριπλό σχήμα, έγινε μία χρόνια νόσος. Με λίγα λόγια, η επιστήμη έχει προχωρήσει, η κοινωνία δεν έχει ακολουθήσει».

Από την πλευρά του, ο μέχρι το 2018 πρόεδρος του πρώην ΚΕΕΛΠΝΟ Θ. Ρόζεμπεργκ είχε δηλώσει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων ότι «η εσφαλμένη ενοχοποίηση συγκεκριμένων ομάδων για την εμφάνιση του HIV πολύ γρήγορα οδήγησε στον στιγματισμό και στην κοινωνική περιθωριοποίηση των ατόμων που ζουν με τον ιό. Η επιδημία του AIDS δεν μονοπωλεί μόνο το ενδιαφέρον της ιατρικής επιστήμης, αλλά έχει και πολυσχιδείς κοινωνικές διαστάσεις, ανατρέποντας τα μέχρι τώρα δεδομένα και αναδύοντας συζητήσεις γύρω από το σεξ, τη σεξουαλικότητα και την ιδιωτική ζωή του ατόμου. Συζητήσεις που μέχρι τότε ήταν απλά ψίθυροι. Ο δημόσιος χώρος εισβάλλει στον απόλυτα προσωπικό, προτείνοντας μέτρα προφύλαξης και προστασίας από τον ιό. Κάτω από το κράτος της άγνοιας και του φόβου τα οροθετικά άτομα ενοχοποιούνται, απομονώνονται και καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα τους και οι ατομικές τους ελευθερίες. Παράλληλα, δημιουργούνται δομές αλληλεγγύης και αναπτύσσεται στενή συνεργασία μεταξύ πολιτείας και Κοινωνίας των Πολιτών».

Περίπου 4 δεκαετίες μετά το ξέσπασμα της ασθένειας, η εξέλιξη της ιατρικής την έχει καταστήσει πλέον χρόνια και έχει βελτιώσει την ποιότητα ζωής των οροθετικών. Ο οροθετικός που παίρνει συστηματικά την αντιρετροϊκή του θεραπεία δεν απειλείται πλέον από μια τερματική ασθένεια, ενώ μπορεί να συμμετέχει σε όλες κοινωνικές διεργασίες, μπορεί να εργάζεται, να κάνει οικογένεια να κάνει σχέδια για το μέλλον του, συνεχίζει ο κ. Ρόζενμπεργκ.

Πώς ζει σήμερα ένας οροθετικός στην Ελλάδα

Είναι πολύ σημαντικό να διευκρινιστεί πως ένα οροθετικό άτομο στην Ελλάδα έχει πλήρη πρόσβαση σε φαρμακευτική αγωγή εντελώς δωρεάν και πως -αν την ακολουθεί- δεν αποτελεί κίνδυνο για κανέναν.

Μάλιστα, εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα της έρευνας PARTNER, η οποία θέλησε να αναδείξει το ρίσκο μετάδοσης του HIV ανάμεσα σε οροδιαφορετικά ζευγάρια (που ο ένας είναι οροθετικός και ο άλλος όχι). Συγκεκριμένα, δεν υπήρξε καμία μετάδοση του ιού σε 44.400 απροφύλαχτες σεξουαλικές πράξεις ανάμεσα σε οροδιαφορετικά ζευγάρια!

«Το ιικό φορτίο όταν πέσει κάτω από κάποια επίπεδα είναι “μη ανιχνεύσιμο” και άρα πρακτικά το άτομο δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό. Σήμερα έχουμε μία εργαλειοθήκη πρόληψης” για να προστατευτούμε από τον HIV. Το προφυλακτικό μπορεί να παραμένει πρώτο στη λίστα, όμως και η θεραπεία αποτελεί πρόληψη. Αυτό που είναι προτεραιότητα είναι να μη φοβόμαστε να εξεταστούμε» σημειώνει ο Ραφαήλ Μπιλίδας.

Πρόληψη

Τέλος, σημειώνεται ότι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης με δεδομένο ότι η σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη (κολπικό σεξ, πρωκτικό σεξ, στοματικό σεξ) αποτελεί τον μεγαλύτερο και πιο κοινό τρόπο διάσωσης του ιού κι έπειτα η χρήση ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών, παραμένει η προφύλαξη. Μην βγεις ποτέ στη «μάχη» του έρωτα χωρίς το «όπλο» σου, το