Προστάτης: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις για την υγιή λειτουργία του ουροποιητικού συστήματος
Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας των ανδρών, που βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την ουρήθρα, δηλαδή το σωληνάκι που μεταφέρει τα ούρα στο εξωτερικό περιβάλλον από την ουροδόχο κύστη μέσω του πέους. Ο προστάτης περιέχει μερικούς ομαλούς μυς που βοηθούν στο να αποβάλλεται το σπέρμα κατά τη διάρκεια της εκσπερμάτωσης. Ο ρόλος του προστάτη είναι να παράγει και να παρέχει ένα μέρος του υγρού που είναι απαραίτητο για την εκσπερμάτωση. Το υγρό αυτό βοηθά στη μεταφορά και τη διατροφή του σπέρματος και με τον τρόπο αυτό βοηθά τη διαδικασία της σύλληψης.
Όσο ο άνδρας μεγαλώνει, μπορεί να αντιμετωπίσει μία από τις τρεις βασικές παθήσεις του προστάτη.
1. Προστατίτιδα
Η προστατίτιδα είναι ο γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη φλεγμονή του προστάτη. Είναι μια πολύ συχνή πάθηση που πρακτικά θα απασχολήσει ένα στους δύο άνδρες κατά τη διάρκεια της ζωής του. Μάλιστα, είναι η πιο συχνή ουρολογική πάθηση σε άντρες κάτω των 40 ετών και η τρίτη πιο συχνή μετά την ηλικία των 50. Σήμερα ξέρουμε ότι υπάρχουν διαφορετικά είδη προστατίτιδας:
- Η οξεία βακτηριακή προστατίτιδα
- Η χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα
- Η χρόνια προστατίτιδα μη βακτηριακή
- Η ασυμπτωματική φλεγμονώδης προστατίτιδα
2. Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη
Ο προστάτης που μεγαλώνει με την ηλικία, η «Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη», όπως αποκαλείται στη γλώσσα της Ιατρικής, αποτελεί αναμφισβήτητα μια από τις πιο συχνές και πολυσυζητημένες ουρολογικές παθήσεις, που απασχολούν τους άνδρες. Πολλά ονόματα κατά καιρούς έχουν δοθεί για να την περιγράψουν: προστατική συνδρομή, υπερτροφία προστάτη, υπερπλασία προστάτη (BPH) (ιστολογικά ορθότερο), συμπτωματολογία κατώτερου ουροποιητικού (LUTS), είναι κάποιοι από τους όρους που έχουν χρησιμοποιηθεί για να τον κατά κόσμο «μεγάλο προστάτη».
Καθώς ένας στους δύο άνδρες άνω των 50 ετών και εννέα στους 10 άνω των 70 ετών υποφέρουν από την κατάσταση αυτή, προσελκύει το μεγάλο ενδιαφέρον τόσο των ασθενών όσο και των ιατρών, με αποτέλεσμα την πληθώρα συνεχιζόμενης ιατρικής έρευνας και γνώσης σε ό,τι αφορά στη συγκεκριμένη παθολογική κατάσταση.
Ωστόσο, σημειώνεται ότι στην περίπτωση που συζητάμε αναφερόμαστε σε μια καλοήθη και εν μέρει φυσιολογική διαδικασία. Ο προστάτης σε όλους τους άνδρες και με διαφορετικό για τον καθένα ρυθμό όσο περνούν τα χρόνια και υπό την επίδραση των ανδρικών ορμονών μεγαλώνει σε μέγεθος.
Η αύξηση του μεγέθους του προστάτη και σε σχέση με άλλες παραμέτρους, όπως για παράδειγμα το σχήμα του προστάτη, η ανάπτυξη προς την κύστη ή όχι, η σκληρή ή ελαστική του σύσταση, δημιουργεί δυσκολία στην έξοδο των ούρων, που κλινικά εκδηλώνεται με προβλήματα στην ούρηση όπως η συχνουρία την ημέρα και τη νύκτα, η ελάττωση της ροής και της ακτίνας των ούρων, τσουξίματα, ξαφνική και επείγουσα ούρηση, ακόμη και ακράτεια ούρων. Κάποιοι άνδρες με καλοήθη υπερπλασία προστάτη δεν παρουσιάζουν σημαντικά συμπτώματα, ενώ άλλοι έχουν σοβαρές ενοχλήσεις, που επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητα των ιδίων και του περιβάλλοντός τους.
3. Καρκίνος του προστάτη
Ο καρκίνος του προστάτη εμφανίζεται όταν αναπτύσσονται στον προστάτη αφύσικα κύτταρα. Αυτά τα αφύσικα κύτταρα μπορεί να συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται με ανεξέλεγκτο τρόπο και μερικές φορές να απλωθούν έξω από τον προστάτη σε κοντινές ή μακρινές περιοχές του σώματος.
Ο καρκίνος του προστάτη είναι γενικά νόσος αργής ανάπτυξης και η πλειοψηφία των ανδρών με καρκίνο χαμηλού βαθμού επιζούν για πολλά χρόνια χωρίς συμπτώματα και χωρίς να εξαπλώνεται και να γίνεται απειλητικός για τη ζωή. Ωστόσο, ο καρκίνος υψηλού βαθμού εξαπλώνεται γρήγορα και μπορεί να είναι θανατηφόρος. Κατάλληλη διαχείριση αποτελεί το κλειδί.
Όπως προαναφέραμε, στα πρώτα στάδια, μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα. Στα μεταγενέστερα στάδια, μερικά συμπτώματα του καρκίνου του προστάτη μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αίσθηση συχνής ή ξαφνικής ανάγκης για ούρηση
- Δυσκολία για ούρηση (για παράδειγμα, πρόβλημα έναρξης ή ανικανότητα για ούρηση όταν υπάρχει αίσθηση για ούρηση, ή κακή ροή ούρων)
- Δυσφορία κατά την ούρηση
- Εμφάνιση αίματος στα ούρα ή το σπέρμα
- Πόνος στο κάτω μέρος της πλάτης, τους μηρούς ή τους γοφούς.
Όταν ο άνδρας διαπιστώσει ένα ή παραπάνω από αυτά τα συμπτώματα πρέπει να επισκεφθεί άμεσα τον γιατρό του.
Πότε πρέπει ένας άνδρας να κάνει για πρώτη φορά προληπτικό έλεγχο
Ο προστάτης βρίσκεται μπροστά από το ορθό (το τελευταίο τμήμα του παχέος εντέρου), γι' αυτό και η πιο απλή εξέτασή του είναι η δακτυλική εξέταση (ψηλάφηση) μέσω του ορθού.
Πλέον, οι νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ουρολογίας (EAU) αναφέρουν, ότι οι άνδρες πρέπει να εξετάζονται για πρώτη φορά σε νεότερη ηλικία (από τα 50 που ήταν μέχρι σήμερα), ενώ στη συνέχεια η συχνότητα επανάληψης του ελέγχου πρέπει να καθορίζεται σε κάθε άνδρα ξεχωριστά. Οι συγκεκριμένες οδηγίες αναθεωρήθηκαν μέσα τον περασμένο Δεκέμβριο, ώστε να ληφθούν υπόψη όλα τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα για το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) και τις άλλες εξετάσεις του προστάτη.
Το PSA είναι μία πρωτεΐνη, τα επίπεδα της οποίας αυξάνονται στους άνδρες με καρκίνο του προστάτη. Ωστόσο επηρεάζονται και από άλλα νοσήματα και καταστάσεις. Μπορεί π.χ. να αυξηθούν σε περίπτωση προστατίτιδας ή καλοήθους υπερτροφίας προστάτη, καθώς και μετά από διέγερση του προστάτη (π.χ. λόγω εκσπερμάτισης, δακτυλικής εξέτασης του προστάτη, κατακράτησης ούρων κ.λπ.). Ακόμα και ορισμένες έντονες ασκήσεις, όπως η ποδηλασία, μπορεί να τα επηρεάσουν.
Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες, η πρώτη μέτρηση του PSA πρέπει να γίνεται σε ηλικία 40-45 ετών, ώστε να υπάρχει μία τιμή αναφοράς με την οποία θα συγκρίνονται όλες οι επόμενες. Αυτό συνιστάται επειδή, όπως προαναφέρθηκε, τα επίπεδα του PSA δεν είναι σταθερά αλλά παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Επομένως, μία μεμονωμένη μέτρηση του PSA έχει μειωμένη διαγνωστική αξία. Η επόμενη μέτρηση του PSA και το κάθε πότε θα επαναλαμβάνεται, θα καθορίζεται σε κάθε άνδρα ξεχωριστά με βάση ορισμένα κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά είναι η ηλικία του άνδρα, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη, τα ευρήματα στην δακτυλική εξέταση προστάτη και ο όγκος του προστατικού αδένα. Μάλιστα η δακτυλική εξέταση του προστάτη πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με το PSA, ώστε να αξιολογεί ο γιατρός τον κίνδυνο ύπαρξης κάποιας ύποπτης βλάβης. Καθοριστικό είναι επίσης το προσδόκιμο επιβίωσης του άνδρα.
Η EAU τονίζει ότι η συστηματική μέτρηση του PSA πρέπει να αποθαρρύνεται στους άνδρες με μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης, στους οποίους ο κίνδυνος θανάτου από άλλα αίτια είναι πολύ μεγαλύτερος απ' ό,τι ο κίνδυνος θανάτου από τον καρκίνο του προστάτη.
Η EAU αναφέρει ακόμη ότι βιοψία του προστάτη πρέπει να διενεργείται μόνο όταν υπάρχει σοβαρός λόγος και εφόσον προηγηθεί μια εξελιγμένη εξέταση, που λέγεται πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία. Η εξέταση αυτή ξεχωρίζει τους σημαντικούς καρκίνους από εκείνους που δεν θα επηρεάσουν τον ασθενή και έτσι βοηθά τον γιατρό να αποφασίσει αν είναι απαραίτητη η βιοψία προστάτη ή όχι. Η EAU υπολογίζει ότι με τη χρήση της πολυπαραμετρικής τομογραφίας μπορεί να μειωθούν κατά 10% οι αχρείαστες διαγνώσεις και κατά 30% οι αχρείαστες βιοψίες προστάτη. Η EAU συνιστά επίσης να αποφεύγεται η χορήγηση θεραπείας σε ασθενείς που έχουν όγκους χαμηλού κινδύνου. Στη θέση της θεραπείας πρέπει να τους προσφέρεται η επιλογή της ενεργητικής παρακολούθησης, δηλαδή των τακτικών εξετάσεων για να εξακριβώνεται σε βάθος χρόνου αν ο όγκος εξελίσσεται ή παραμένει στάσιμος.